Điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế như thế nào? | Safe and Sound

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một rối loạn tâm lý được đặc trưng bởi những suy nghĩ lặp đi lặp lại và xâm nhập (ám ảnh) và các hành vi hoặc tinh thần lặp đi lặp lại (cưỡng chế). Điều trị OCD bởi các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý thường kết hợp giữa liệu pháp tâm lý, sử dụng thuốc, và các chiến lược tự vượt qua.

Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Giáo dục học – Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khoẻ Cộng đồng và Phát triển

1. Dấu hiệu nhận biết rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD là gì?

Ảnh 1: Có những người mắc OCD sợ vi trùng hay bụi bẩn

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, dưới đây là một số dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của rối loạn tâm lý ám ảnh cưỡng chế OCD:

- Sự ám ảnh:

Người mắc OCD có những suy nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc xâm nhập và không mong muốn gây ra đau khổ.
Sợ ô nhiễm, vi trùng hoặc bụi bẩn.
Mối quan tâm về tính đối xứng, trật tự hoặc tính chính xác.
Những điều cấm kỵ không mong muốn hoặc những suy nghĩ hung hăng.
Sợ làm hại hoặc gây hại cho người khác.

- Sự cưỡng chế:

Hành vi lặp đi lặp lại hoặc hành vi tinh thần được thực hiện để giảm bớt lo lắng hoặc đau khổ do ám ảnh gây ra.
Rửa tay hoặc làm sạch quá mức.
Kiểm tra và kiểm tra lại (ví dụ: khóa, thiết bị, hành động lặp đi lặp lại).
Sắp xếp đồ vật theo một trật tự bắt buộc.
Đếm hoặc lặp lại một số từ hoặc cụm từ nhất định trong im lặng.
Tích trữ hoặc thu thập các mặt hàng không cần thiết.

- Các triệu chứng cảm xúc và nhận thức:

Ảnh 2: Lo lắng bởi những suy nghĩ xâm nhập

Lo lắng và đau khổ gây ra bởi những suy nghĩ xâm nhập.
Một sự thôi thúc mạnh mẽ để tham gia vào các hành vi cưỡng bức nhằm giảm bớt lo lắng.
Cảm giác tội lỗi, xấu hổ hoặc ghê tởm liên quan đến nỗi ám ảnh.
Nghi ngờ dai dẳng hoặc nhu cầu quá mức để trấn an.

- Tác động đến cuộc sống hàng ngày:

Can thiệp vào các hoạt động hàng ngày, các mối quan hệ hoặc công việc.
Dành thời gian và nỗ lực đáng kể cho những ám ảnh và cưỡng chế.
Khó tập trung hoặc đưa ra quyết định.
Tránh các tình huống kích hoạt nỗi ám ảnh.

2. Điều trị rối loạn tâm lý ảm ảnh cưỡng chế OCD

Điều trị rối loạn tâm lý – ám ảnh cưỡng chế OCD thường được các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý kết hợp giữa liệu pháp tâm lý, sử dụng thuốc, và các chiến lược tự giúp. Mục tiêu của điều trị rối loạn tâm lý này là giảm tần suất và cường độ của những suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế, cải thiện khả năng hoạt động hàng ngày và nâng cao chất lượng cuộc sống. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, dưới đây là những phương pháp thường được sử dụng để điều trị rối loạn tâm lý – ám ảnh cưỡng chế OCD:

2.1. Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive-Behavioral Therapy – CBT) trong điều trị rối loạn tâm lý – ám ảnh cưỡng chế OCD

Ảnh 3: Liệu pháp nhận thức hành vi

- Liệu pháp tiếp cận và ngăn chặn phản ứng (Exposure and Response Prevention - ERP): Phương pháp này dựa trên việc chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý dần dần tiếp xúc người bệnh với những suy nghĩ ám ảnh hoặc tình huống gây lo lắng và ngăn chặn những hành vi cưỡng chế liên quan. Theo thời gian, điều này giúp người mắc rối loạn tâm lý OCD giảm sự sợ hãi và lo lắng liên quan đến những suy nghĩ ám ảnh.

- Liệu pháp nhận thức: Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý tập trung vào việc giúp ngưới mắc OCD nhận ra và thách thức những suy nghĩ và niềm tin sai lệch góp phần vào các triệu chứng của rối loạn tâm lý này. Bằng cách thay đổi các mô hình tư duy sai lệch, người mắc OCD có thể phát triển niềm tin khỏe mạnh và thực tế hơn.

2.2. Sử dụng thuốc trong điều trị OCD

Ảnh 4: Sử dụng thuốc trong điều trị OCD

Các loại thuốc trong điều trị rối loạn tâm lý – ám ảnh cưỡng chế OCD được các bác sĩ tâm lý sử dụng bao gồm:

- Chọn lọc chất ức chế tái hấp thụ serotonin (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors - SSRIs): Đây là nhóm thuốc chống trầm cảm thường được kê đơn để giúp giảm các triệu chứng của OCD. Các thuốc này như fluoxetine, sertraline, và fluvoxamine có tác dụng tăng mức serotonin trong não.

- Các loại thuốc khác: Trong một số trường hợp, các loại thuốc khác, chẳng hạn như clomipramine (thuốc chống trầm cảm ba vòng) hoặc thuốc chống loạn thần, có thể được sử dụng khi chỉ SSRIs là không đủ.

2.3. Các phương pháp điều trị khác

- Liệu pháp chấp nhận và cam kết (Acceptance and Commitment Therapy - ACT): Phương pháp này được các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý sử dụng để giúp người bệnh chấp nhận những suy nghĩ ám ảnh và ý tưởng không mong muốn mà không thực hiện các hành vi buộc. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, nó tập trung vào việc tăng cường khả năng linh hoạt tâm lý và sống một cuộc sống có ý nghĩa.

- Liệu pháp dựa trên chánh niệm: Các thực hành như thiền chánh niệm và liệu pháp nhận thức dựa trên chánh niệm được các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý sử dụng có thể giúp các cá nhân quan sát suy nghĩ và cảm xúc của họ mà không phán xét, làm giảm sự đau khổ liên quan đến chứng rối loạn tâm lý OCD.

2.4. Các chiến lược tự vượt qua

- Giáo dục về OCD: Dưới sự hướng dẫn của chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, tìm hiểu về OCD, triệu chứng và các phương pháp điều trị rối loạn tâm lý này có thể giúp người bệnh và gia đình hiểu rõ hơn và quản lý tốt hơn OCD.

- Nhóm hỗ trợ: Người mắc rối loạn tâm lý OCD tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc kết nối với những người khác đã trải qua những thử thách tương tự có thể mang lại sự hỗ trợ về mặt cảm xúc và các chiến lược đối phó thực tế.

- Thay đổi lối sống: Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý khuyên rằng, tập thể dục thường xuyên, duy trì chế độ ăn uống cân bằng, kiểm soát căng thẳng và đảm bảo ngủ đủ giấc có thể góp phần mang lại sức khỏe tổng thể và kiểm soát triệu chứng của OCD.

Việc điều trị rối loan tâm lý OCD là cá nhân hóa và phải dựa trên từng trường hợp cụ thể và mức độ của triệu chứng. Nên tham khảo ý kiến của chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý có kinh nghiệm trong điều trị OCD để xây dựng một kế hoạch điều trị thích hợp.